Przewodnik turystyczny

Izrael, kraj w Azji Zachodniej położony na wschodnim brzegu Morza Śródziemnego. Graniczy na północy z Libanem, na północnym wschodzie z Syrią, na wschodzie z Jordanią i na południowym zachodzie z Egiptem. Przylega do niego również Autonomia Palestyńska, czyli Zachodni Brzeg oraz Strefa Gazy, której zewnętrzne granice są kontrolowane przez władze izraelskie. Izrael pomimo stosunkowo małej powierzchni jest dość zróżnicowany geograficznie. Większość populacji stanowią Żydzi (75,0%). Drugą co do wielkości grupę stanowią Arabowie (20%). Mniejszą grupą etniczną są Samarytanie. Pod względem wyznaniowym w Izraelu występuje duże zróżnicowanie – obok Żydów (judaizm) mieszkają Arabowie (głównie muzułmanie), chrześcijanie i druzowie, jak również inne mniejsze grupy religijne.

Współczesne państwo Izrael ma swoje korzenie w Ziemi Izraela, która przez 3000 lat zajmowała centralne miejsce w judaizmie. Po I wojnie światowej Liga Narodów zgodziła się na stworzenie Mandatu Palestyny pod brytyjskim protektoratem, z celem utworzenia "żydowskiej siedziby narodowej". W 1947 Organizacja Narodów Zjednoczonych zgodziła się na podział Palestyny na dwa państwa: żydowskie i arabskie. 14 maja 1948 zgodnie z decyzją ONZ państwo Izrael proklamowało niepodległość, jednak okoliczne państwa arabskie odmówiły zaakceptowania planu i rozpoczęły wojnę. I wojna izraelsko-arabska potwierdziła niepodległość i poszerzyła granice państwa żydowskiego poza zasięg przewidziany przez plan ONZ. Od tamtej pory do dzisiaj Izrael nieustannie tkwi w konflikcie z wieloma ościennymi państwami arabskimi. Przez ten czas prowadził kilka wojen. Od swego powstania granice Izraela ze wszystkimi sąsiednimi państwami były tematem sporów. Jednakże Izrael podpisał traktaty pokojowe z Egiptem i Jordanią, są także czynione wysiłki, by kontynuować proces pokojowy z Palestyńczykami.

Kuchnia Izraela

Tradycyjna kuchnia Izraela łączy w sobie elementy kuchni śródziemnomorskiej, arabskiej, tureckiej, pomysły czerpiąc nawet z kuchni Dalekiego Wschodu. Ważnym jej elementem – szczególnie dla ortodoksyjnych wyznawców judaizmu – jest tzw. koszerność ściśle przestrzegana podczas przyrządzania i podawania potraw. Obecna kuchnia żydowska współgra z kuchnią międzynarodową i przyswaja elementy narodowych kuchni innych krajów, co wynika także z dużego rozproszenia narodu żydowskiego na świecie przez wieki nieistnienia państwa izraelskiego (np. kuchnia Aszkenazyjczyków przypomina bardzo kuchnię rosyjską, polską czy niemiecką, zaś Sefardyjczyków – iberyjską). Najczęściej jednak łączy się z kuchnią palestyńską, gdzie dominują dania przygotowywane z jagnięciny i ryb. Do tradycyjnych dań kuchni izraelskiej należą m.in. tzw. cygara marokańskie (zawinięte w rurki, zapieczone, mocno przyprawione pieprzem, siekane mięso), podawane jako przystawka, a także mussachan (przyprawione mięso kurczaka z dodatkiem cebuli i migdałów – podobnie, jak wiele arabskich potraw podawane na chlebie pita). Tureckie akcenty odnaleźć można natomiast w tahini – paście produkowanej z użyciem nasion sezamu, natki pietruszki, czosnku, nasączonej oliwą i sokiem z cytryny. Wpływy kultury śródziemnomorskiej – głównie greckiej – ujawniają się zaś np. w deserze bakława. Deser składa się z warstw ciasta, przekładanych masą orzechowo-migdałową, nasączonych syropem lub miodem. Inne tradycyjne potrawy to np. podawany w szabas czulent (składniki: wołowina, ziemniaki, marchew, kasza jęczmienna, cebula i fasola), falafele (smażone w głębokim tłuszczu kulki ciecierzycy, zawinięte z liśćmi sałaty w chlebie pita) czy sałatka jerozolimska, bardzo przypominająca wiejską sałatkę grecką (m.in. oliwki, feta, czasem granaty). Więcej tutaj.

Pełny opis tutaj.

---

Dane w oparciu o MSZ:

Stolica: Jerozolima. Władze izraelskie ustanowiły jednostronnie stolicę Państwa Izrael w Jerozolimie. Tu mieszczą się niemal wszystkie instytucje centralne. Społeczność międzynarodowa nie uznaje jednak tej decyzji: placówki dyplomatyczne i konsularne większości państw mieszczą się w Tel Awiwie, do którego przyłączono miasto Jaffa, tworząc jednolity administracyjnie zespół miejski: Tel Awiw-Jaffa , który wraz z sąsiednimi miastami stanowi tzw. Wielki Tel Awiw - największą aglomerację Izraela, liczącą ponad 2 mln mieszkańców.

PRZEPISY CELNE. Do Izraela turysta może wwieźć w gotówce środki finansowe w dowolnej walucie. Ograniczeniami objęty jest wwóz napojów alkoholowych (o zawartości alkoholu poniżej 40% – do 2 l, powyżej 40% – 1 l), papierosów (400 szt.) i perfum (250 ml).

MELDUNEK, DOKUMENTY. Nie ma obowiązku meldunkowego. Z uwagi na zdarzające się uliczne kontrole izraelskich służb imigracyjnych i policji cudzoziemcy powinni stale mieć przy sobie dokumenty podróży (paszporty). Ze względu na zdarzające się kradzieże dokumentów zaleca się noszenie przy sobie kserokopii paszportu potwierdzonej przez polski urząd konsularny lub administrację hotelu. Osoba nie mająca przy sobie dokumentu potwier­dza­jącego legalność jej pobytu w Izraelu może zostać przez miejscowe służby zatrzymana do wyjaśnienia jej statusu w tym kraju.

UBEZPIECZENIE. Polisy polskich towarzystw ubezpieczenio­wych są uznawane w Izraelu. Ze względu na bardzo wysokie koszty usług medycznych warto wykupić w Polsce stosowne ubezpieczenia. Zalecane jest, aby polska polisa ubezpieczeniowa obejmująca koszty leczenia za granicą opiewała na kwotę gwarancyjną nie mniejszą niż 100 tys. Euro. Ubezpieczenia komunikacyjne są obowiązkowe. Osoby wjeż­dża­jące do Izraela pojazdami mechanicznymi powinny mieć mię­dzy­narodową polisę ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej (tzw. zielona karta).

SZCZEPIENIA, SŁUŻBA ZDROWIA. Szczepienia ochronne nie są obowiązkowe. Nie ma szczególnych zagrożeń sanitarno­-epide­mio­logicznych. Należy przestrzegać elementarnych zasad higie­ny. Choć woda z wodociągów miejskich jest zdatna do picia bez przegotowania, zalecane jest używanie wody butelkowanej. Istnieje powszechny dostęp do opieki medycznej. Usługi me­dyczne są na wysokim poziomie.

INFORMACJE DLA KIEROWCÓW. Izrael honoruje prawo jazdy wydane przez władze polskie oraz międzynarodowe prawo jazdy przez okres 90 dni od wjazdu. Aby wynająć samochód lub motocykl, niezbędne jest prawo jazdy oraz (w większości firm wynajmujących samochody) karta kredy­towa znanej sieci. Zazwyczaj firmy miejscowe oferują samochody z automatyczną skrzynią biegów. Wypożyczonym w Izraelu samochodem można poruszać się tylko po terytorium tego państwa. Wypożyczalnie nie zezwalają na wjazd ich samochodami na terytorium Zachodniego Brzegu oraz Strefy Gazy, pozostających w kompetencji Palestyńskiej Władzy Narodowej.

PODRÓŻOWANIE PO KRAJU. Na terenach podległych Pales­tyńskiej Władzy Narodowej może dochodzić do starć zbrojnych, demonstracji i zamieszek. Strefa Gazy pozostaje zamknięta dla ruchu turystycznego. Główne palestyńskie ośrodki miejskie na Zachodnim Brzegu (m.in. Hebron, Nablus, Dżenin) bywają okresowo niedostępne dla turystów, a stale sta­no­wią terytorium, na którym przebywanie wiąże się z podwyż­szonym ryzykiem. Turyści planujący odwiedzić tereny podległe Palestyńskiej Władzy Narodowej winni wziąć pod uwagę ryzyko z tym związane; wyjazd może przy tym nie być możliwy w zaplanowanym przez turystę terminie. Okresowo zagrożenie bezpieczeństwa może występować także we wschodniej części Jerozolimy i w niektórych miastach Izraela (np. Nazaret). Zdarzały się przypadki ostrzelania i obrzucania kamieniami samochodów. Na Wzgórzach Golan nie należy schodzić z dróg i wytyczonych szlaków z uwagi na miny. Szczególną ostrożność trzeba zacho­wać na drogach i podczas wycieczek pieszych w okresie gwałtownych opadów (grudzień–marzec), kiedy to zdarza się, że rwące potoki niszczą drogi lub uniemożliwiają przejazd. Odnosi się to również do dróg położonych nad Morzem Martwym, które mogą być okresowo zamykane z uwagi na zagrożenie powodzią lub lawinami błotno-kamiennymi.

BEZPIECZEŃSTWO. Napięta sytuacja polityczna wiąże się z za­gro­żeniem zamachami terrorystycznymi, co dotyczy praktycznie całego terytorium Izraela. Trzeba bezwzględnie stosować się do wymogów i zaleceń władz dotyczących zachowania środków bezpieczeństwa (np. rewizje toreb przy wejściu do sklepów, restauracji, teatrów, kin, muzeów oraz urzędów administracji rządowej) oraz być przygotowanym na szczegółową kontrolę bagażu przy wyjeździe z Izraela. Z tego względu na lotnisku należy być co najmniej 3 godziny przed planowanym wylotem.

Zagrożenie przestępczością kryminalną nie jest wyso­kie. Z uwagi na zdarzające się kradzieże kieszonkowe, szczególną ostrożność należy zachować w miejscach zatłoczonych i często odwiedzanych przez turystów (na plażach, bazarach, w środkach komunikacji). Kradzieże dokonywane są również przez wyrwanie toreb lub teczek. Z tych względów zaleca się turystom pozo­sta­wianie paszportów w depozycie hotelowym lub u przewodnika i noszenie przy sobie jedynie kserokopii paszportu.

RELIGIA, OBYCZAJE. Izrael jest krajem wielu religii, choć do­minuje judaizm. Normy zwyczajowe nakazują respektowanie odmiennych rytuałów i sposobów zachowania. Nie należy mani­festować swojej odmienności, szczególnie w czasie świąt religijnych. Turyści zwiedzający miejsca zamieszkiwane przez ortodoksyjnych wyznawców judaizmu powinni być odpowiednio ubrani (długie spodnie, długie spódnice, długie rękawy). Nie jest ­wskazane poruszanie się samochodem w tych rejonach w czasie szabasu i świąt żydowskich. Nie należy również odwiedzać miejsc kultu, jeśli nie godzą się na to uczestnicy uroczystości religijnych, ani też fotografować tych osób bez ich zgody. Podobne zasady dotyczą zachowania w miejscach kultu innych religii – w meczetach i kościołach.

PRZYDATNE INFORMACJE:
•   W okresie szabatu, tj. od piątku wieczór do soboty wieczór, komunikacja w Izraelu jest ograniczona, a niektóre ulice są zamykane. W tym czasie nie działają również instytucje, a większość sklepów i lokali gastronomicznych jest zamknięta. W święto Jom Kippur (które jest świętem ruchomym, zgodnie z kalen­darzem żydowskim) w całym Izraelu ruch samochodowy i mo­to­cyklowy ustaje na wszystkich drogach, na obszarze zabudo­wa­nym oraz poza nim. Kierowcy próbujący poruszać się wów­czas samochodem muszą się liczyć z mandatem lub nieprzychylną reakcją mieszkańców. Ze względu na zagro­żenie atakami terrorystycznymi należy w miarę możności ogra­niczać poruszanie się środkami komunikacji publicznej.
•   W okresie ramadanu w Strefie Gazy i w miastach palestyńskich na Zachodnim Brzegu, w których większość stanowi ludność muzułmańska (oprócz Betlejem), a także w arabskiej dzielnicy Starego Miasta w Jerozolimie należy od wschodu do zachodu słońca unikać publicznego spożywania posiłków, picia napo­jów i palenia tytoniu.
•   Palestyńska Władza Narodowa kontroluje w ograniczonym zakre­sie niektóre rejony Zachodniego Brzegu. Dotyczy to w zasadzie palestyńskich ośrodków miejskich (Hebron, Betlejem, Ramallah, Nablus, Tulkarem, Dżenin, Jerycho) oraz ich najbliższego sąsiedztwa. Z uwagi na sytuację polityczną należy liczyć się z ograniczonym dostępem do tych obszarów lub w ogóle z bra­kiem możliwości poruszania się pomiędzy tymi terenami a Izraelem. Liczba odprawianych osób przez dotychczasowe przejścia graniczne między Gazą i Izraelem oraz Egiptem jest ograniczona i uzależniona od bieżącej sytuacji, panującej w rejonie przygranicznym.
•   Planując podróże do krajów sąsiadujących z Izraelem, należy wziąć pod uwagę, że nie istnieje ruch osobowy między Izraelem a Libanem i Syrią. Ponadto osoby, które mają w paszportach stemple izraelskich służb granicznych potwierdzające ich pobyt w Izraelu, nie mogą wjechać do tych państw, nawet jeśli chcą się tam udać z terytorium innego kraju. Spośród państw sąsiadujących – gra­niczny ruch lądowy utrzymywany jest wyłącznie z Egiptem i Jordanią (tylko w określonych godzinach, które ulegają zmianie). W praktyce jedynym lądowym przejściem granicznym między Izraelem a Egiptem jest przejście Ejlat–Taba, natomiast między Izraelem a Jordanią czynne są dwa przejścia graniczne: na północy Nehar ha-Yarden, w pobliżu izraelskiej miejscowości Beit She’an – mostem zwanym Sheikh Hussein (od strony jor­dańskiej), oraz na południu przejście graniczne Arava, położone w sąsiedztwie izraelskiego miasta Ejlat oraz jordańskiego miasta portowego Akaba. Pozostałe wykazywane na niektórych mapach lub w przewodnikach turystycznych przejścia graniczne albo są nieczynne, albo też nie służą do obsługi ruchu turystycznego.
•   Przy wyjeździe z Izraela drogą lądową (do Jordanii lub Egiptu) lub drogą morską, pobierana jest graniczna opłata wyjazdowa w wysokości ok. 20 USD od osoby. Przy wyjeździe drogą lotniczą opłata ta jest wliczona w cenę biletu.